Arama motorlarına “Çeviri nedir” diye sorduğunuzda karşınıza yüzlerce, belki binlerce sonuç çıkar. Çıkan sonuçlardan bazıları çeviriden, çeviri tekniklerinden, çeviri tarihçesinden bahsederken bazıları da verdikleri çeviri hizmetlerini anlatır. Anlayacağınız çeviri nedir sorusuna alabileceğiniz çeşit çeşit cevap vardır. Peki çeviri ne değildir, biraz da bundan bahsedelim.
Makine çevirisi ortaya çıkmadan önce kaynak metin, sözlük, kalem ve kağıt alıp uzun uzun çeviri yapılırdı. Ancak hayatımızdaki diğer her alan gibi, teknolojinin gelişmesiyle beraber çeviri teknikleri de oldukça değişti. Artık makine çevirisi araçlarına bir metin yapıştırdığınızda istediğiniz dilde karşılığını çıkarıyor. Hatta görselleri bile çeviriyor. Fakat birçok kişinin ve şirketin sandığının aksine, makine çeviri araçlarının çıktıları çeviri değildir. Olsa olsa yapacağınız çeviri için size bir temel sunar, sizin de düzelti yapmanız gerekir. Bu da makine çevirisi sonrası düzeltme isimli yeni yeni ortaya çıkan bir çeviri mesleğidir, fakat bugünkü konumuz bu değil.
Bir örnek üzerinden ilerlemek daha faydalı olacaktır. “Blood is thicker than water” deyimini Google Translate’e yazdığınızda çıkan sonuç şudur: “Kan sudan daha kalındır.” Bu çeviri, hedef dilde hiçbir anlam ifade etmez. Hatta bu çıktıya çeviri demek de doğru değildir. Daha da kötüsü, bu sözde çeviri Google kullanıcıları tarafından doğru olarak işaretlenmiş. Gerçek bir çevirmen, deyimin kullanımına, bağlamına ve etimolojik kökenine bakarak hedef dilde doğru karşılığı bulur. Örneğin bu deyim, kan bağının önemini vurgular. Bu nedenle Türkçe diline aktarılırken en doğru karşılık “et tırnaktan ayrılmaz” olacaktır.
Genel kanının aksine gördüğünüz kelimeleri teker teker hedef dile aktarmak da çeviri yapmak anlamına gelmez. Küresel dünyayı özümsemeyenler, dil ve kültür kavramlarının ne kadar iç içe geçtiğini de fark etmezler. Medikal çeviri veya kullanma kılavuzu çevirisi gibi teknik alanlarda belirli bir terminoloji kullanılarak kelimeler hedef dile aktarılır, doğru. Fakat teknik çevirilerde bile kelimeleri hedef dile aktarmanın dışında dikkat edilmesi gereken birçok unsur vardır, örneğin hitap dili.
Son olarak, bir dili bilmek ve konuşmak, kesinlikle çeviri yapabilmek anlamına gelmez. Tarih boyunca birçok çeviri tekniği ve kuramı geliştirilmiştir, hiçbiri de yalnızca dil bilmenin yeterli olduğu üzerine değildir. Örneğin bulundukları ülkede konuşulan dili bilmeyen bazı hastalar, sağlık hizmeti almak için hastaneye gittiklerinde yanlarında çeviri yapması için dil bilen bir tanıdıklarını, hatta bazen çocuklarını götürüyorlar. Bu durumun her açıdan ne kadar yanlış olduğunu vurgulamak için kelimeler yetmez.
Kısa bir özet geçecek olursak; her meslekte olduğu gibi, çeviri de birçok teknik detay barındıran ve üzerine eğitim alınması gereken bir iştir. Meşhur bir söz vardır, “ucuz mal alacak kadar zengin değilim” diye; biz de bu sözü çeviriye uyarlayalım… İnanın masraftan kaçınmak için ucuz ve kalitesiz çeviri hizmeti almak, uzun vadede size daha pahalıya patlayacaktır.